Το Προσδόκιμο Ζωής για τα Καναρίνια

Γιάννης Κουλέτσης

Οι βιολόγοι σήμερα έχουν καταλήξει για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το ισχυρότατο ένστικτο όλων των οργανισμών, αυτό της έντονης θέλησης να αφήσουν πίσω τους όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό απογόνων. Μια βασική έννοια της θεωρίας περί Επιβίωσης του Ισχυρότερου είναι και η αποδοχή ότι υπάρχει κάποια ενδογενής αναλογία μεταξύ αριθμού απογόνων και πιθανότητας επιβίωσής τους.

Μια γαλαζοπαπαδίτσα μπορεί να παράγει πάνω από 15 νεοσσούς κάθε καλοκαίρι, όμως οι πιθανότητες αυτοί να επιβιώσουν είναι κάτω από 40%. Στον αντίποδα, το αλμπάτρος γεννά έναν νεοσσό κάθε δύο χρόνια, όμως οι πιθανότητες να επιβιώσει είναι πάνω από 95%.

Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι το προσδόκιμο ζωής κάθε πτηνού εξαρτάται από τρείς κύριους παράγοντες:

1. Το μέγεθος: Τα ογκοδέστερα πτηνά ζουν περισσότερο από τα μικρόσωμα.

2. Την ηλικία του: Τα νεότερα πουλιά έχουν ελαφρά πιο μειωμένες πιθανότητες επιβίωσης, από τα ενηλικιωμένα.

3. Την περιοχή διαβίωσης: Τα πουλιά σε τροπικές ζώνες ζουν παραπάνω από αυτά που κατοικούν σε ψυχρότερες περιοχές. Για τα στρουθιόμορφα πτηνά, όπως τα καναρίνια, αυτό σημαίνει ότι οι πιθανότητες να επιβιώσει και την επόμενη χρονιά ένα πουλί στη φύση, στις τροπικές περιοχές κυμαίνεται στο 80%, ενώ στα ψυχρότερα κλίματα είναι 50%.

Η φύση έχει προβλέψει και εξισορροπεί τις καταστάσεις, με αποτέλεσμα να φροντίζει ούτως ώστε η αναπαραγωγική ικανότητα κάθε είδους να σχετίζεται με την δυνατότητά του να επιβιώσει. Για παράδειγμα, η γαλαζοπαπαδίτσα, στην οποία αναφερθήκαμε αρχικά, θα φτάσει σε αναπαραγωγική δυνατότητα ήδη από τον πρώτο χρόνο της ζωής της, ενώ το αλμπάτρος θα ωριμάσει σεξουαλικά μόνο μετά από 12 χρόνια!

Τα καναρίνια μπορούν και αυτά να ζευγαρώσουν επιτυχημένα ήδη από τους πρώτους 9-10 μήνες της ζωής τους. Μπορούν να παράγουν έναν αριθμό αυγών μεταξύ 4-6, για τρεις συνεχόμενες φορές κάθε χρόνο, και για μια σειρά ετών που ανάλογα με την ποιότητα της ζωής τους μπορεί να κυμαίνεται από 4 έως 6 χρόνια (με συχνές αναφορές για αρσενικά που γονιμοποίησαν αυγά και πολύ πιο αργά). Εάν κανείς κάνει τον πολλαπλασιασμό θα διαπιστώσει ότι θεωρητικά μπορούμε ξεκινώντας από ένα ζεύγος καναρινιών να φτάσουμε σε πάνω από 840.000 καναρίνια μέσα σε τρία χρόνια (εάν όλα ζευγαρώνουν με επιτυχία). Είναι προφανές, ότι κάτι άλλο συμβαίνει και ο κόσμος μας δεν έχει κατακλυστεί από δισεκατομμύρια καναρινιών. Μια σειρά από διάφορες αιτίες, λοιπόν, είναι υπεύθυνες για τις μειωμένες πιθανότητες που έχουν τα καναρίνια να επιβιώσουν στη φύση. Μερικές από αυτές είναι:

• Τα αρπακτικά πτηνά, τα ερπετά, και τα τρωκτικά.

• Η φιλασθένεια σε παθήσεις του γαστρεντερικού και του αναπνευστικού συστήματος.

• Τα παρασιτικά πτηνά (όπως ο κούκος, που πετάει εκτός φωλιάς τα αυγά των καναρινιών αφήνοντας στη θέση τα δικά του για να τα μεγαλώσει η κανάρα).

• Οι περιβαντολλογικές συνθήκες (απότομο κρύο, χιονόπτωση, κλπ)

Όπως εξηγούμε και πιο κάτω, για τα καναρίνια σε εγκλωβισμό οι παραπάνω αιτίες έχουν είτε εξαλειφθεί, είτε μειωθεί δραματικά. Άρα, για τα καναρίνια που διατηρούνται ως κατοικίδια, είναι κάποιοι άλλοι οι παράγοντες που επηρρεάζουν το προσδόκιμο ζωής τους - παράγοντες ανεξάρτητοι από τη βιολογία των ίδιων των καναρινιών.

Το παρακάτω διάγραμμα περιγράφει σχηματικά το προσδόκιμο ζωής των καναρινιών σε σχέση με τους ανθρώπους, για ένα δείγμα 1000 ατόμων για κάθε είδος. Φυσικά, είναι σχετική απεικόνιση και όχι απόλυτη, λόγω της πολύ μεγάλης διαφοράς ηλικίας που ζει ο άνθρωπος σε σχέση με τα καναρίνια.

Παρατηρούμε ότι ο άνθρωπος διάγει γενικά μια ζωή κατά την οποία έχει χαμηλές πιθανότητες να τον βρει ο θάνατος, μέχρι να φτάσει στην τρίτη ηλικία (οπότε και η προσδοκία ζωής μειώνεται ραγδαία). Για τα καναρίνια υπάρχει μια ευαίσθητη περίοδος των πρώτων ημερών και εβδομάδων, ύστερα από την οποία εάν το καναρίνι επιζήσει, τότε έχει τις ίδιες πιθανότητες να χάσει τη ζωή του οποιαδή- ποτε από τις επόμενες χρονιές (γι’ αυτό και η γωνία που σχηματίζει το προσδόκιμο ζωής είναι 45 μοίρες). Όλα αυτά, βέβαια, χωρίς να παραγράφουμε το βιολογικό όριο των λίγων παραπάνω από δέκα ετών, πέρα από τα οποία αδυνατεί να ζήσει ένα καναρίνι. (Έχει καταγραφεί και καναρίνι με 16, και άλλο με18 χρόνια ζωής, αλλά αυτές οι παρατηρήσεις θεωρούνται ακραίες.).

Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει πραγματικό νόημα το ερώτημα ‘Πόσο ζει ένα καναρίνι’. Τουλάχιστον δεν έχει πραγματικό νόημα όπως όταν θέτουμε το ερώτημα για έναν άνθρωπο (στο πλαίσιο και τις συνθήκες ενός μέσου ανθρώπου που κατοικεί στο μέρος του κόσμου που αποκαλούμε Δυτικό Πολιτισμό). Κατά τον ίδιο τρόπο που ένας άνθρωπος έχει διαφορετική προσδοκία ζωής αν κατοικεί στις Σκανδιναυικές χώρες σε σχέση με έναν που

κατοικεί στην κεντρική Αφρική, έτσι και για τα καναρίνια τελικα οι συνθήκες του περιβάλλοντος είναι αυτές που θα καθορίσουν την μακροβιότητά τους.

Όπως όλα τα ζητήματα που άπτονται των καναρινιών, έτσι και το προσδόκιμο ζωής τους είναι πολυπαραγοντικό. Χωρίς να εμβαθύνουμε σε αυτά, αρκεί να αναφερθούμε επιγραμματικά στην διατροφή (τροφή + νερό), και τις περιβαντολλογικές συνθήκες (υγρασία + θερμοκρασία).

Όλοι ίσως να αντιλαμβάνονται ότι βαρύνουσα σημασία έχει η διατροφή. Λέγεται ότι “είμαστε ό,τι τρώμε”, και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά για τα καναρίνια μας. Οι ποικίλλες ευαισθησίες ενός οργανισμού μόλις 20γρ.-35γρ. είναι προφανείς. Εάν η τροφή που συστηματικά και κατά συρροήν καταναλώνει το καναρίνι δεν είναι ποιοτική, είναι επόμενο η ζωή του να μην έχει την διάρκεια αυτού που σιτίζεται καθημερινά με καλύτερης ποιότητας τρόφιμα. Προκειμένου, λοιπόν, το καναρίνι να ζήσει περισσότερο απαιτείται πρωτίστως η διάθεση φρέσκιας και καθαρής τροφής κάθε ημέρα, από συσκευασμένες τροφές, διατηρημένες σε μέρος ξηρό και δροσερό. Δεν μπορούμε να παρέχουμε στα καναρίνια τροφή από ανοικτή πηγή διάθεσης (πώληση με το κιλό από ανοικτά ράφια εκτεθιμένα στη σκόνη και τα μικρόβια) και να απαιτούμε να ζήσει το πουλί όσο εάν η τροφή του ήταν πάντα αεροστεγώς κλεισμένη και συσκευασμένη από βιομηχανία με σχετική άδεια από την Ε.Ε. Οι ανοικτές τροφές διάθεσης με το κιλό είναι μια ωρολογιακή βόμβα, έτοιμη να εκραγεί. Είναι θέμα χρόνου πότε θα μεταφέρει στην εκτροφή μας ένα βακτήριο ή έναν ιο από το συνοικιακό μας pet-shop, όπου συνυπάρχει στον ίδιο χώρο με σκύλους, γάτες και άλλα οικόσιτα.

Επίσης, θα πρέπει ο αναλογιστούμε ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι για τους οποίους τα καναρίνια ευδοκίμησαν στις Καναρίους Νήσους, και όχι στη Σαμοθράκη ή στην Γροιλανδία. Οι λόγοι αυτοί δεν αρκούν από μόνοι τους ξεχωριστά, αλλά αθροιστικά και συγκεντρωτικά είναι αναγκαίοι για την διαβίωση και αναπαραγωγή των καναρινιών. Τέτοιοι λόγοι είναι η θερμοκρασία, το εύρος της θερμοκρασίας μέσα στο χρόνο (ανώτερη/κατώτερη), η υγρασία, οι βροχοπτώσεις και οι ώρες ηλιοφάνειας ανά εποχή. Ιδανικά, η μακροβιότητα ενός καναρινιού εξαρτάται ιδίως και από:

• Την απάλοιψη θερμοκρασιών κάτω του μηδενός τον χειμώνα και άνω των 45 το καλοκαίρι (ενδεικτικά νούμερα).

• Την διατήρηση της υγρασίας σε ένα γενικό εύρος 40%-70%, ανάλογα με την περίοδο (πτερόροια, ζευγάρωμα κλπ).

• Θερμοκρασίες 16-21 βαθμών Κελσίου κατά την αναπαραγωγή (και ελαφρά ανώτερες στις μετέπειτα φωλιές).

• Ισορροπημένη διάρκεια ημέρας, χωρίς ακρότητες του τύπου βόρειας Ευρώπης όπου υπάρχουν μέρη με 4 μήνες σκοτάδι, και δίχως εκτεταμένη τεχνητή μεγέθυνση της ημέρας όπως, για παράδειγμα, με αναμένα φώτα στο σπίτι, αναμένη τηλεόραση κ.α. Τα καναρίνια απαιτούν ώρες ύπνου πολύ παραπάνω από έναν ενήλικα άνθρωπο. Ενδεικτικά, οι φυσιολογικές ώρες ηλιοφάνειας περίπου σαν της Ελλάδας θεωρούνται ορθές.

Από εκεί και πέρα, η ανθρώπινή μας λογική και η προσωπική αντίληψη του καθενός μας για τα ζητήματα της καθαριότη- τας και υγιεινής οφείλουν να είναι ένας καλός οδηγός για το προσδόκιμο ζωής των καναρινιών μας. Είναι προφανές ότι ο χαμηλός βακτηριακός φόρτος μιας εκτροφής καθαρής, με συχνό πλύσιμο των αντικειμένων με τα οποία τα πουλιά έρχονται σε επαφή, θα επιφέρει στατιστικά μακροβιότερα καναρίνια, με λιγότερες ασθένειες και σπανιότερες λοιμώξεις.

_______

Αυτό όμως που, εν κατακλείδι, θέλω περισσότερο να τονίσω είναι ότι τα καναρίνια σε αιχμαλωσία έχουν πια εξαλείψει τους περισσότερους κινδύνους που ευθύνονται για την μείωση του πληθυσμού τους στη φύση. Η τροφή και το νερό είνα πάντα εύκαιρα στα κλουβιά, και τα αρπακτικά πτηνά είναι δύσκολο να επιτεθούν στα καναρίνια μας σε προστατευόμενο περιβάλλον.

Οι ασθένειες γίνεται πιο δύσκολο να τα προσβάλλουν, μιας που τα ελεύθερα πτηνά (-φορείς των ασθενειών) δεν έρχονται σε επαφή με τα καναρίνια μας στο αστικό περιβάλλον που οι περισσότεροι ζούμε. Ο πιο μεγάλος κίνδυνος προέρχεται από το τέρας που είναι υπεύθυνο και για τις άλλες – μεγαλύτερες – καταστροφές της φύσης: τον άνθρωπο!

Το πιο μεγάλο κακό που μπορούμε εμείς οι ίδιοι να κάνουμε στα καναρίνια μας, παρ’ ό,τι έχουμε αναλάβει την ευθύνη εκτροφής ή διατήρησής τους, είναι να μην σκεφτόμαστε πάντα δύο φορές προτού τους παρέχουμε κάτι να καταναλώσουν.

Για τα καναρίνια μας, εμείς είμαστε ο θεός τους. Φροντίσαμε ώστε να έλθουν στη ζωή, τους παρέχουμε τροφή και ασφάλεια, και εμείς είμαστε αυτοί που θα τα αναπαύσουμε οριστικά εάν επέλθει μια ανίατη πάθηση. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η παρουσία μας και η δράση μας παίζει τον πιο καθοριστικό (καμιά φορά και τον μοναδικό) ρόλο στο προσδόκιμο ζωής των πουλιών. Τα πιο συνηθισμένα λάθη που κάνουμε έχουν καταγραφεί επανηλειμμένως, και είναι ιδίως:

• Η κακή ή ελλιπής διατροφή (μίγματα κελαϊδίνης δεύτερης διαλογής με αποξηραμένα φρούτα επεξεργασμένα με αγνώστου διαδικασιών τυποποιήσεις, βιταμίνες εκτεθιμένες στο φως ή στον ανοικτό αέρα κ.α.),

• Υψηλός βακτηριακός φόρτος στα κλουβιά (Η ανθρώπινη τάση να μην αντιλαμβανόμαστε ότι οι πιο επικίνδυνοι εχθροί της υγείας είναι αόρατοι στο μάτι. Η ψευδαίσθηση ότι καθαρίσαμε, μόνο και μόνο επειδή οπτικά δείχνει το κλουβί να μην φέρει ακαθαρσίες), και

• Αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών ουσιών, η οποία δημιουργεί στελέχη βακτηρίων ανθεκτικά στις φαρμακευτικές αγωγές.

Αποτέλεσμα αυτών συνήθως είναι τα καναρίνια να χάνονται σε ηλικίες πολύ νεότερες από αυτές που δυνητικά μπορούν να φθάσουν. Τις περισσότερες φορές ‘φεύγουν’ από παθήσεις τις οποίες δεν φροντίζουμε να εξακριβώσουμε, και υποψιάζομαι ότι κυρίως αφορούν προβληματική λειτουργία ζωτικών οργάνων (χαλασμένο νεφρό από το νερό, κατεστραμένο συκώτι από την επεξεργασία τροφής κατώτερης ποιότητας, πρησμένος οισοφάγος από ληγμένες τροφές, κ.α.)

Το καναρίνι θα ζήσει τόσο όσο η ενδελέχεια και η σύνεση με την οποία αντιμετωπίζουμε την καθημερινότητά του. Σωστή διατροφή, καθαρό νερό, εγγεκριμένη αγωγή & θεραπεία στις παθήσεις, κατάλληλη θερμοκρασία & υγρασία διαβίωσης, είναι μόνο μερικοί από τους κυριότερους παράγοντες που επηρρεάζουν το χρόνο ζωής των πτηνών.